‘De kiezer schudt de kaarten’ en andere domme clichés

Nog een paar keer slapen en het is zover. Wat? Uw stem uitbrengen voor nog maar eens de moeder van alle verkiezingen. Helaas, bij geen enkele nakende stemgang ben ik zo veel mensen tegengekomen die nog geen flauw benul hadden voor wie of welke partij ze een bolletje zouden kleuren. Of zelfs op voorhand te kennen gaven dat ze blanco zullen stemmen. Of voor de partij die sowieso uit het beleid zal geweerd worden: het Vlaams Belang, de foertstem dus. Het maakt de N-VA bloednerveus, dus wordt de cordontaal terug op scherp gezet. Als het VB 15% haalt en nog eens 10% stemt blanco of daagt niet op, dan zal een kwart van de Vlaamse kiezers zijn middenvinger hebben opgestoken.

Voor de politici is er geen enkel probleem: de kiezer zal de kaarten schudden,- als verspreking kan dat tellen want dan speel je toch niet mee,- waarna een coulissenspel begint dat tot de vorming van een mathematische meerderheid leidt –waarover die kiezer al niets meer in de pap te brokken heeft– dus is de democratie gered. Dankzij de stemplicht, die België gemeen heeft met Noord-Korea, moeten politici niet wakker liggen van een lage opkomst die hen een gevoel van nutteloosheid zou geven. Maar net die gemakkelijkheidsoplossing levert nog meer antipolitisme en nog meer ‘onorthodox’ gedrag op in het kieshokje: ooit leidt dit tot een echte aardverschuiving, dat is een kwestie van tijd.

Ik hou van u

Ondertussen acteren de kandidaten, de kopstukken voorop, met een amateuristische ijver die hen aan het randje van de zelfparodie brengt. We hadden al de hogehakkenshow van de vrouwelijke N-VA-exoten, de idiote Ketnet-parade van de voorzitters, maar het is bij de backbenchers dat de drang om op te vallen hilarische proporties aanneemt: de Gentse Stephanie D’Hose (Open VLD) die het woord promise op haar onderarm liet tatoeëren en daarmee De Standaard haalt, en partijgenote Gwennie De Vroe die haar affiche zowaar op Doorbraak ziet verschijnen: een hartvormig paneel, daarin nog eens een spiegelhartje met een rood licht dat ’s avonds flikkert. Vermoedelijk is Gwennie daar niet eens zelf op gekomen, maar is het een idee van een prettig gestoorde spin-doctor die zijn carrière in het artistieke circuit gemist heeft.

De theatraliteit van de democratie, zo oud als de democratie zelf, duwt ons echter met de neus op de feiten: voor de politicus m/v is de kiezer een noodzakelijk kwaad om het halfrond te halen. Daarom vond de filosoof Plato democratie al flauwekul, bezigheidstherapie voor middelmatige acteurs, niet gehinderd door enige zin voor (zelf)relativering, zichzelf constant overschattend en het publiek evenredig onderschattend. De burger is en blijft vooral een toeschouwer die clichés consumeert, de kaarten mag schudden, waarna partijen en verkozenen, die het signaal van de kiezer begrepen hebben, aan tafel gaan zitten om hun verantwoordelijkheid op te nemen.

De grote leugen bestaat al in het opzet van de verkiezing: neen, u ‘verleent geen mandaat’, u bent een vehikel, een opstapje, uw stem moet iemand een lucratieve job bezorgen van pakweg 6000 euro netto per maand. En dus is veinzen de regel. Hoe oprecht geëngageerd ze zich ook voordoen, hoe lachend, smekend, wijs of stoer ze ons ook aankijken vanaf de aanplakborden, je ziet zo de slecht gecamoufleerde verachting voor het kiesvee. Die pose is inherent aan de psyche van de homo politicus en de verleiding van de macht. Politiek trekt nu eenmaal mensen aan die aanleg hebben tot narcistische hoogmoed. Het soort dat geniet van aandacht en ongelukkig wordt als het dat niet krijgt. Dat is een blijvende kloof tussen de acteur en het publiek, die alleen zou kunnen gedicht worden als de politicus een grote stap opzij zet, via een systeem van bindende referenda bijvoorbeeld, inclusief een drastische afbouw van het partijensysteem en de daaraan verbonden dotaties.

Over naar de studio

Dat is uiteraard onbespreekbaar voor de partijen en de politici zelf. Het establishment waakt over het systeem, dus blijft het status-quo meer dan ooit gehandhaafd, en heerst bij het publiek vooral verveling tot ergernis. Om daaraan tegemoet te komen proberen kranten en televisie aan animatie te doen via alle mogelijke formats, de burger te informeren, sensibiliseren, politiseren, en vooral waarschuwen voor het populisme.

Dat doen ze graag, politiek en media zijn eeuwige communicerende vaten, ze zijn dol op elkaar: hadden de verkiezingen niet bestaan, men had ze moeten uitvinden voor Ivan De Vadder. Heel het campagnespektakel is op maat van het journalistiek universum gemaakt, zodanig dat het soms lijkt alsof de media de enige winnaars zijn van elke verkiezing, samen met de reclamebureau’s uiteraard. Van de overkill aan TV-debatten, over het dagelijkse koffiedik kijken van de opiniërende hoofdredacteurs, de obligate stemtest op de websites, tot het Phara-gekeuvel en lapzwans Brusselmans die een politiek snelschriftje fileert: de hoogmis van de democratie is vooral een kermis van de journalistiek.

Ik vergat nog één menselijke ondersoort die zich dezer dagen kostelijk amuseert: de politicologen. Als ingehuurde sfinxen zitten ze daar, de Devossen, Sinardets, Deschouwers, om de geproduceerde woordenbrij te besnuffelen en zich aan prognoses te wagen. Zondag zullen zij vanaf de vooravond de oprijzende balkjes nogmaals van duiding voorzien en aantonen hoezeer ze het op voorhand al wisten: al bij al minieme verschuivingen. Zelfs dwarsligger Bart Maddens komt tot die voorspelling: een mini-zwarte zondag en verder geen verrassingen. Al die moeite en kosten weer voor niets, maar de leut hebben ze toch gehad. Geen dank voor dit stemadvies.

Vindt u deze column interessant, leerrijk, controversieel, of hebt u tenminste eens goed kunnen lachen? Dan is een donatie, hoe bescheiden ook, misschien een goed idee.

 

PS. Voor wie dit Doorbraak-artikel eens in het Engels wil lezen: het verschijnt ook in “Statecraft and Society in China”  van Frans Vandenbosch.

‘The voter shuffles the cards’ and other stupid clichés

Johan Sanctorum

If the elections had not existed, they would have had to invent them for the media.

May 24, 2019

The elections are coming. Cast your vote for yet again the mother of all elections. Unfortunately, with no impending voice I have met so many people who did not have a clue as to who or which party they would color a ball. Or even indicated in advance that they would vote blank. Or for a party that will be excluded from the policy anyway. In other words, the anti-voice. It makes the traditional parties blood nervous.  on edge. If the anti-establishment parties achieve 15% and another 10% votes blank or does not show up, a quarter of the voters will have raised their middle finger.

There is no problem for the politicians: the voter will shuffle the cards, – that can count as a talk because then you will not play along, – after which a set-back game will start that will lead to the formation of a mathematical majority – about which the voter has nothing to do with. Democracy has been saved. Thanks to the voting obligation that Belgium has in common with North Korea, politicians should not be woken up by a low turnout that would give them a sense of uselessness. But it is precisely this convenience solution that yields even more anti-politics and even more undesired behavior in the electoral box: this will one day lead to a real landslide, it’s just a matter of time.

In the meantime, the candidates act, leading the way, with an amateurish zeal that brings them to the edge of self-parody. We already had the high heels show of the female exotics, the idiotic TV  parade of the party presidents, but it is with the backbenchers that the urge to stand out takes on hilarious proportions.

They do not even come up with these ideas themselves, they are pleasantly advised by a disturbed spin-doctor who missed his career in the artistic circuit.

For the politician m/f, the voter is a necessary evil to reach the league of rulers.

However, the theatricality of democracy, as old as democracy itself, pushes us to the facts: for the politician m / f, the voter is a necessary evil to make it to the fairyland. That’s why the philosopher Plato thought democracy was nonsense, occupational therapy for mediocre actors, unhindered by any sense of (self) perspective, constantly overestimating itself and the public equally underestimated. The citizen is and remains above all a spectator who consumes clichés, is allowed to shake the cards, after which parties and elected persons, who have understood the signal of the voter, sit down at the table to assume their responsibility.

The big lie already exists in the election set-up: no, you “do not give a mandate”, you are a vehicle, a stepping stone, your vote must provide someone with a lucrative job of about 6,000 euros net per month. And so pretending is the rule. No matter how sincerely engaged they may appear, no matter how smiling, imploring, wise or tough they look at us from the billboards, you can see the badly camouflaged contempt for the cattle. That pose is inherent in the psyche of the politician and the temptation of power. Politics simply attracts people who are predisposed to narcissistic pride. The kind that enjoys attention and becomes unhappy if it doesn’t get it. There’s a permanent gap between the actor and the public, which could only be closed if the politician took a big step aside, for example through a system of binding referenda, including a drastic reduction in the party system and the associated donations.

Such drastic changes are obviously not negotiable for the parties and the politicians themselves. The establishment watches over the system, so the status quo is maintained more than ever, and the public is mainly boredom and annoyance. To meet this, newspapers and television try to do animation through all possible formats, to inform the citizen, to raise awareness, to politicize, and especially to warn against populism.

The high mass of democracy is primarily a journalism fair.

I forgot one more human subspecies that is having a good time these days: the political scientists. They sit there like hired sphinxes, to sniff the produced word slurry and venture into prognoses. On election day from the evening onwards they will once again provide the rising beams with an explanation and show how much they already knew in advance: all in all minimal shifts. All the effort and costs again for nothing, but they have had their trick.

Johan Sanctorum
Philosopher and political analyst.