Wees gegroet, Maria: waarom dit met voorsprong de populairste Vlaamse meisjesnaam blijft

Annunciatie: de engel Gabriël kondigt Maria aan dat ze van de H. Geest zal bevallen ((El Greco ca 1575)

Statbel, het Belgische statistiekbureau, is nog eens bevallen van essentiële –en dit zeg ik zonder ironie- data die veel meer zeggen dan duizend krantenartikels. Blijkt namelijk dat in 2017 de populairste Vlaamse meisjesnaam Maria was, in het Waalse gewest Marie, en in Brussel Maria gevolgd door… Marie. Dat kan tellen, voor mocht u denken dat ouderwetse namen uit de katholieke heiligenkalender niet meer trendy zijn.

Bij de mannen is het Marc voor de Vlamingen (van nabij gevolgd door Jan), Jean voor de Walen (hier Marc op plaats twee) en, oeps, Mohammed (met één of twee m-en) in het Brusselse gewest. Dat laatste konden we voorspellen: Brussel wordt, gezien het geboortecijfer bij onze islamitische medemens en zijn omgekeerd evenredige deelname aan de Belgische economie, de officiële dan, ooit wel een verpauperd kalifaatje dat we beter kwijt dan rijk zijn.

Maar terug naar de Vlaams-Waalse voorliefde voor Maria en de apostelnamen Marcus, Johannes, verpopulariseerd tot Marc en Jean. Ik zou gezien mijn voornaam beter zwijgen, maar toch: men kan niet zeggen dat men het in onze kontreien ver gaat zoeken. Iets houdt ons bezig rond die Maria en Jean/Jan dat we onze kinderen zo’n banale namen geven. Of is die banaliteit maar schijn en verbergt ze een diepere zin voor het mysterie?

Nu is Maria altijd een buitenbeentje geweest in de Christelijke heiligenverering. Ze is weliswaar de moeder van Jezus, maar diende daarvoor een biologisch ronduit absurde prijs te betalen, te weten de “onbevlekte ontvangenis”: Maria alias de Mater immaculata heeft nooit seks gehad en is bevrucht door de Heilige Geest. Dat staat niet in de bijbel, het is een verzinsel van de kerkvaders die in hun patriarchale mythologie een vrouw gewoon de eer niet gunden.

Ze fungeerde dus maar als gastvrouw of draagmoeder voor een goddelijke mens of menselijke god die door een geest werd bezocht. Hilariteit in de onderste lagen, aan alle togen van alle kroegen is dit sindsdien een standing joke: een ros kindje van twee “normale” ouders is ofwel van de facteur ofwel van de Heilige Geest.

Een geloofspunt dat niemand gelooft, niettemin nog steeds een kerkelijk dogma is (sinds 1854, dus betrekkelijk recent), en als urban legend best wel gesmaakt wordt: daarvoor moet je bij de katholieken zijn. De protestanten hebben het ridicule idee van meetaf aan van de hand gewezen, maar de katholieke kerk wist wat ze deed: door mysteries te introduceren werd ook de boot van de Verlichting en de kritische rede afgehouden, onder het motto: credo quia absurdum (“ik geloof het omdat het absurd is”). Dankzij schitterende kunstenaars van de contrareformatie als onze eigenste Pieter Paul Rubens, werd die mirakel- en mysteriemythologie op muziek gezet zodat ook het klootjesvolk er zich iets bij kon voorstellen. En inzien dat hogere waarheden niet voor discussie vatbaar zijn.

Samen aan de Turkse Riviera

Zo heeft de hemelvaart van Maria er vermoedelijk echt uitgezien

Maria is dus niet alleen het slachtoffer van een kinderroof, eindigend aan het kruis, maar ook van een sluipmoord op de logica en een theologische verkrachting van het gezond verstand. Haar smartelijk geween aan het kruis (Stabat mater dolorosa) bevat tevens een traantje van woede omdat geen enkel kind verdient om aan het kruis te sterven, zelfs niet de zogenaamde zoon van god. De Mariaverering, stammend uit de middeleeuwen, is een toegeving van de kerk aan het volksgeloof dat die kruisdood maar niks vond, de fabel van de onbevlekte ontvangenis onserieus, en Maria meer als een moedergodin zag uit een veel oudere, heidense religie.

En nu komt het. Je hebt de officiële evangeliën ofte mainstream media, en de apocriefe, dat zijn de verhalen die door de Kerk zijn afgekeurd omdat ze elementen bevatten die strijdig zijn met de mannelijk-transcendente dogmatiek. Maar die wellicht meer authenticiteit bevatten. Het zijn de roddelkrantjes van het katholieke geloof. Heel de roman De Da Vinci Code van Dan Brown is er op gebaseerd, waarin de verhaallijn wordt ontwikkeld dat Jezus en Maria Magdalena (net daarom door de Kerk als hoer en zondares geportretteerd) geliefden zouden geweest zijn. Daar gaat het celibaat en de dominantie van de mannelijke lijn.

Echter, in een andere apocriefe tekst vinden we ook het vermakelijke verhaal dat de “maagd” Maria na de dood van Jezus met de apostel Johannes (Jean voor de vrienden) op zwier ging en in Efeze, het huidige Turkije, een leven vol lust en liefde heeft geleid. Maria werd niet ten hemel opgenomen, ze ging uitrusten van dat vreselijke lijdensverhaal dat haar werd opgedrongen, in het zonnige land waar ook Sinterklaas vandaan komt. Mét Jezus’ favoriete apostel dus.

Sindsdien blijft Turkije een topbestemming voor Vlamingen en Belgen: het is een bedevaartsoord. Nu begrijpen we ook iets beter die Vlaams/Belgische Maria-fixatie, maar ook de belangstelling voor apostelnamen (Marc, Jean, Jan): wij willen weten hoe het écht gegaan is, achter het vals mysterie. De cohabitatie van Maria en Johannes aan de Turkse Riviera fascineert ons, en blijft een leidraad in een zoektocht naar waarheid die de officiële instanties en de media ons niet geven. Met de regelmaat van een klok wordt Maria bezocht door een mediatieke aartsengel die haar inwijdt in het mysterie, lees: fake news. Maar elke Maria bewijst met daden dat die onbevlekte ontvangenis flauwe kul is, en elke Jean helpt haar daarbij. Het is vermoeiend, maar we houden vol, en gelukkig is er het strand.

Volksgeloof, subversiviteit, seks en toerisme: als dit geen boeiend kroegverhaal is, weet ik het ook niet meer. Wees gegroet, Maria.

Vindt u deze column interessant, leerrijk, controversieel, of hebt u tenminste eens goed kunnen lachen? Dan is een donatie, hoe bescheiden ook, misschien een goed idee.