Waarom jongeren (vermoedelijk) voor het Vlaams Belang stemmen

 Tom Van Grieken op de 1 mei-lezing 2022 in Sint-Niklaas  — ©  BELGA

Volgend jaar in juni gaan ruim 600.000 jongelui voor het eerst hun stem uitbrengen, zowel federaal als Vlaams. Hun stemgedrag zal voor de politicologen een belangrijke aanwijzing zijn omtrent de ideologische tendensen die zich binnen de jonge generatie aftekenen. Rechts of links? Liberaal of eerder autoritair? Systeemgetrouw, of net afkerig van het huidige politieke bestel?

Een door De Standaard geciteerde studie van de KULeuven, getiteld ‘De breuklijnen voorbij?’, geeft alvast enig inzicht in de partijvoorkeur van de first voters die in 2019 voor het eerst hun stem mochten uitbrengen. Daarin blijkt het Vlaams Belang met 23,6% de grote stemmentrekker, gevolgd door de N-VA met 20,9 procent. De Groenen volgen op grote afstand met 9,8 procent.

De V-partijen blijken het dus goed te doen bij de jonge kiezer. Vooral het Vlaams Belang zet daar zwaar op in. Zoals bekend spendeert deze partij het meest aan online-reclame. Vroeger was dat Facebook en Instagram, vandaag vooral Tiktok. Een tournée langs de studentencafés is ook vaste kost. Tegelijk plaatst de partij opvallend vele jonge, nieuwe gezichten op de lijsten, en niet alleen om de hoop te vullen. Oude ratten zoals Dewinter en Annemans, toch traditionele stemkanonnen, verhuizen naar lijstduwerposities. Voorzitter Tom Van Grieken zelf blijkt behoorlijk populair bij de jeugd. Hij is dan ook hét gezicht van de partij in de media en op televisie, en zet de communicatielijnen uit.

De Covid-generatie

Coronabetoging van 21 november 2021 (Belga)

Vraag blijft, wat jongeren dan zo aantrekt in het Vlaams Belang. Enquêtes hierover zijn niet direct beschikbaar, maar ik pretendeer als vader van een 20-jarige wel enige voeling te hebben met de generatie millennials. Bepalend is alleszins het Covid-trauma: de vrijheidbeperkende maatregelen, de ‘bubbels’, de lockdown, het fuifverbod, de avondklok, en alle uitvloeisels van de Van Ranst-doctrine die jongeren bijna verplichtte om ‘ondergronds’ te gaan.

De overheid werd als de vijand gepercipieerd, het systeem als een dictatoriaal harnas. In tuinhuisjes, kelders en hangars werd het samenscholingsverbod genegeerd. Dat schept een band en een subversief sfeertje. Het besef dat de strenge maatregelen er toch vooral waren om de ouderen te beschermen en dat de jeugd er maar mee voor moest opdraaien, verscherpte een generatiekloof die zich vaag-ideologisch vertaalde in een sterk sentiment tegen het politiek establishment.

De overheid werd als de vijand gepercipieerd, het systeem als een dictatoriaal harnas. In tuinhuisjes, kelders en hangars werd het samenscholingsverbod genegeerd. Dat schept een band.

De ‘Covid-generatie’ voelt zich gedupeerd, is nog altijd bezig de psycho-sociale gevolgen te verwerken,- een aantal heeft schoolachterstand opgelopen door het online-onderwijs-  en keert zich meteen ook tegen de opdoemende controlestaat. De betoging in Brussel, november 2021, tegen de pasjesmaatschappij en de priktatuur, door de toen 21-jarige Sarah Melis op de been gebracht, ging niet alleen om de vrijheidsbeperkingen maar vestigde ook de aandacht op de enorme financiële put waar de jongeren voor zullen opdraaien.

Boudewijn Bouckaert verwoordde het toen zo: ‘De coronazorg komt neer op één gigantische intergenerationele transfer, waarbij de jongere generatie de kosten zal betalen om (meestal) ouderen, die binnen vijf, tien, vijftien of twintig jaar toch zouden overlijden, nog een aantal hopelijk kwalitatieve levensjaren te schenken’.

Identitair rechts

Sarah Melis: ‘in het middelbaar werden we gewoon murw geïndoctrineerd’

Het coronaregime is natuurlijk niet de enige impuls voor het jeugdige anti-systeemsentiment, maar is er wel een belangrijke katalysator van. In februari 2022 hield Het Nieuwsblad een peiling in drie middelbare scholen, rond de vraag ‘voor wie ga je stemmen als je 18 bent?’ Opnieuw domineerde het Vlaams Belang, van 36 tot 45 procent. Dat is enorm. Politicoloog Stefaan Walgrave vond er geen duidelijke verklaring voor, tenzij de jeugdige uitstraling van de partij. Het OCAD was iets duidelijker, en refereerde naar ‘extreemrechtse memes’, xenofobie en latent antisemitisme bij de jeugd. Oeps.

De indoctrinatie in het onderwijs, rond klimaat, anti-racisme en genderideologie, komt de tieners waarschijnlijk zo de strot uit dat ze snakken naar een tegenstroom.

De waarheid is vermoedelijk eenvoudiger: de indoctrinatie in het onderwijs, rond klimaat, anti-racisme en genderideologie, komt de tieners waarschijnlijk zo de strot uit dat ze snakken naar een tegenstroom. ‘Wij zijn de nieuwe ’68-beweging’, verkondigt Van Grieken. Ergens kan dat kloppen. De weerzin tegen de autoritaire gaarkeuken vol onfris ruikende woke-schotels, heel het opgedrongen LGBTQ+ narcisme, de plicht om met je lichaam bezig te zijn en niet met het organisch geheel, drijft jongeren als vanzelf naar een rechts-identitair alternatief.

Ook op deze golf blijkt het Vlaams Belang heel goed te kunnen surfen. Eerder dan racistisch of xenofoob, is de jeugd – althans het meest kritische deel ervan- afkerig van de groenlinkse dogma’s’. Een indoctrinatiepakket dat ervaren wordt als betuttelend, abstract en inautentiek. Hier speelt zeker een Van Langenhove-effect, hoewel deze zich uit de partijpolitiek heeft teruggetrokken.

Thuisblijvers

Eén derde van de VB-kiezers zou niet opdagen als de stemplicht wordt afgeschaft.

Mogen van Grieken en C° dan achterover leunen in hun zetel? Niet helemaal. De partij mist, als uitvloeisel van het cordon, nog altijd echte boegbeelden -behalve Tom Van Grieken dan en hoger vermelde grijsaards-, degelijk politiek personeel en intellectuele sterkhouders. Veelzeggend is een enquête van Het Nieuwblad over de politieke tendensen in dertien centrumsteden, waar het VB bijna overal bovenaan prijkt, maar niemand een burgemeester van die partij wil…

Een andere bedreiging voor het VB is net het apolitieke sentiment, dat ertoe zou leiden dat kiezers, ook veel jongeren, thuis blijven bij de afschaffing van de stemplicht. De afkeer van het systeem kan overslaan op alle rituelen van de verguisde quasi-democratie, de verkiezingen incluis.

En dan zitten Tom Van Grieken en C° wel met een probleem. Volgens hoger vermelde enquête zou één derde van de VB-kiezers niet meer naar het stemhokje trekken als dat niet verplicht was. Raar dat de systeempartijen daar nooit eerder aan gedacht hebben: een afschaffing van de opkomstplicht zou vermoedelijk veel effectiever zijn dan het cordon dat de partij alleen maar groter heeft gemaakt.

Het old school Vlaams-nationalisme van de 60-plussers zal een republikeinse update moeten krijgen die jongeren kan aanspreken. Iets revolutionairs, in plaats van het eeuwige geschipper binnen het Belgische kader.

In 2019 zijn 760.000 Vlamingen niet opgedaagd, of stemden blanco/ongeldig. Dat is 11,6 procent van het electoraat, en dat cijfer neemt nog gestaag toe. De partij die deze weigeraars kan aanspreken, zit op een goudmijn. Voor het VB, de gedoodverfde protestpartij, komt het er op aan een boodschap te brengen die het antipolitiek sentiment vertaalt naar een positief project, in casu de Vlaamse natievorming.

Het old school Vlaams-nationalisme van de 60-plussers zal een republikeinse update moeten krijgen die jongeren kan aanspreken. Iets revolutionairs, in plaats van het eeuwige geschipper binnen het Belgische kader. Anders wordt het foertgebaar de nieuwe trend, ook bij de jeugd. Dan zijn de V-partijen gedoemd om op te gaan in het status-quo, en op het einde het lot van de andere trado’s te ondergaan: politiek irrelevant worden.

Vindt u deze column interessant, leerrijk, controversieel, of hebt u tenminste eens goed kunnen lachen? Dan is een donatie, hoe bescheiden ook, misschien een goed idee.