Je hebt me duizend maal belogen

(Het conclaaf – VTM)

U hebt de beelden vast ook gezien: de Britse premier Sunak die, vóór zijn ambtswoning, in de gietende regen vervroegde verkiezingen aankondigt. Het hemelwater gutst over zijn maatpak. Op de achtergrond weerklinkt uit een zijstraat ‘Things can only get better’, het officiële campagnelied van Labour in 1997, een ideetje van de anti-Brexit activist Steve Bray. De song, oorspronkelijk afkomstig van de Noord-Ierse groep D:Ream, is niet alleen bij Labour-fans populair, maar vertolkt een breder foert-gevoel van de Britten tegenover de politieke klasse.

Inderdaad, het kan alleen maar beteren. De populariteit van Sunak staat -mede door de strapatsen van zijn voorgang Boris Johnson- op een dieptepunt. Maar zelfs dan, was er nu echt niemand die hem tijdens die speech een regenscherm boven het hoofd kon houden? Zeiknat, moederziel alleen, en quasi overstemd door een treiterig megafoongeluid, blaast de machtigste politicus van het Britse Koninkrijk de aftocht. Bijna krijg je medelijden.

Der Untergang

Charles Chaplin in ‘The Great Dictator’ (1940)

Laten we, om dat fenomeen te begrijpen, maar meteen naar de hardcore versie van de macht gaan: de alleenheerser. Hoe hij die macht veroverd heeft, is een spannend verhaal op zich. Maar eens op de troon, rest hem geen andere keuze dan koste wat kost die plek bezet te houden, naar het welbekende recept van Niccolò Machiavelli: het doel heiligt de middelen.

Omringd door vleiers, en doof voor boodschappers van slecht nieuws, bouwt de tiran een compleet parallel universum op, gedoemd om uiteen te spatten.

Dat gaat met erosie gepaard, slijtage, om te beginnen in het brein van de machthebber zelf. Niet alleen corrumpeert macht, hij nestelt zich ook als een virus in het hoofdpersonage, dat steeds meer ‘bezeten’ wordt door zijn eigen avatar, de leidersfiguur die hij is voor de wereld en zijn onderdanen. Op het einde is er enkel nog terreur, een repetitief en leeg mechanisme van de afschrikking en de angst voor de godendeemstering.

Der Untergang (2004) toont ons de tien laatste dagen van Adolf Hitler en zijn entourage. De film is, zoals de titel suggereert, een parabel geworden over de alleenheerser die finaal elk contact met de realiteit verliest. De eenzaamheid van de (absolute) macht is pathologisch en hyperdestructief. Omringd door vleiers, en doof voor boodschappers van slecht nieuws, bouwt de tiran een compleet parallel universum op, gedoemd om uiteen te spatten. Zijn cynisme is existentieel, een overlevingskwestie, het is enkel hopen dat de brokstukken niet op onze kop vallen. Vladimir Poetin is vandaag de best geslaagde incarnatie van deze suïcidale autocraat.

Kakistocratie

De Grieken, meer bepaald de Atheners, hebben 2500 jaar geleden de democratie uitgevonden, niet omdat het zo’n goede staatsvorm is, maar enkel en alleen om te beletten dat een heel volk naar de pijpen van zo’n tiran zou moeten dansen. Dat betoogde de filosoof Plato al: het is een voorbehoedsmiddel, met alle ongemakken van dien. De tiran wordt vervangen door een paar honderd kleine tirannen, die allemaal beweren in naam van het volk te spreken, maar eigenlijk -daarin verschillen ze in niets van de alleenheerser- vooral hun eigen overlevingsagenda uitvoeren, een uitvoerige (eveneens door de onderdanen betaalde) hofhouding inbegrepen.

Democratie is in se een farce, gewijd aan de leugen en de volksverlakkerij, maar nogmaals: alles beter dan een dictatuur. Neem de postjes en de zelfbediening erbij. En dus gedogen we die ellendige, tamelijk dure parade van kleine narcistjes, graaierige clowns en hypocriete volksvrienden, die de weken voor de verkiezingen op de markten te vinden zijn, waar ze oudjes een flyer in de handen stoppen en kindjes in de wang knijpen.

Democratie is in se een farce, gewijd aan de leugen en de volksverlakkerij, maar nogmaals: alles beter dan een dictatuur. Neem de postjes en de graaicultuur erbij.

Zo ontpopt de democratie zich tot kakistocratie: een malgoverno, dat zich genormaliseerd heeft tot permanent circus met een diffuus Stockholmsyndroom. Stem voor deze gekken, dan maken ze tenminste elders geen brokken. De media voelen zich kiplekker bij deze narrenstatus van de politiek. Beide lijken voor elkaar gemaakt en kunnen niet zonder elkaar. Een perfecte symbiose, die de burger/kiezer moet verzoenen met een totale implosie van de macht tot groteske krabbenmand. Geniet ervan.

Wederzijdse chantage

Een gestoorde vader-zoon-relatie… (VTM)

Een Marxistische clown, een groene transmadam met halsstarrige stembanden, een dragqueen verkleed als normale politicus, een berouwvolle zatlap die de plaats van zijn voorzitter afpakt, een sarcastisch grijnzende premier die al vooraf als leugenaar werd aangekondigd door diens pathetische aartsvijand, die zelf als een strenge papa de dwaze plannen van zijn jonge concurrent afschiet. Ziedaar de formidabele setting, niet toevallig op de pretzender VTM, en de grootst denkbare reclame voor een blanco stem.

Waarschijnlijk wilde niemand van de kasteelgasten zich echt in dit Sartriaans Huis Clos laten opsluiten, maar had ook niemand de durf om drie weken voor de verkiezingsdag te zeggen: nee, bedankt. En dan krijg je dit. De facto een wederzijdse chantagesituatie, geënsceneerd door de uitgekookte sensatiejournalist Eric Goens. 

Waarschijnlijk wilde niemand van de kasteelgasten zich echt in dit Sartriaans Huis Clos laten opsluiten, maar had ook niemand de durf om drie weken voor de verkiezingsdag te zeggen: nee, bedankt. En dan krijg je dit.

‘Je hebt je woord verbroken’, jankt Bart De Wever (steeds in falsetto) tegenover Alexander De Croo, terwijl de kijker toch weet dat opperstrateeg Bart zelf ook niet te beroerd is om te spinnen of de waarheid naar zijn hand te zetten, bijvoorbeeld inzake het cordon sanitaire. In dat opzicht is de verkrampte vader/zoon-relatie tussen De Wever en Van Grieken de eigenlijke clou van heel de soap.

In Vlaanderen is de politieke situatie zodanig geëvolueerd dat de kiezer zijn toevlucht neemt tot een partij die nooit aan de macht is geweest, en dat vermoedelijk ook na 9 juni niet zal zijn. Het Vlaams Belang is een partij van de onmacht, een perfecte magneet voor het grote ongenoegen waar de politieke klasse geen antwoord op heeft. De historicus en intellectueel De Wever beseft anderzijds heel goed dat de democratie nooit méér is geweest dan een schimmig alternatief voor de dictatuur, en gedoemd is om weg te zakken in manipulatief gekonkel. Het conclaaf dus.

Snapt u het plaatje? Sic transit gloria mundi, mompelt Bart ergens tijdens het bereiden van instant-spaghetti. Dat gevoel had ik ook bij de regenspeech van Rishi Sunak. Het wordt zelfs niet beter zoals in het liedje, het kan nóg slechter. Bereid u voor op een natte zomer.

Luistertip: Laura Lynn, ‘Je hebt me duizend maal belogen’

Vindt u deze column interessant, leerrijk, controversieel, of hebt u tenminste eens goed kunnen lachen? Dan is een donatie, hoe bescheiden ook, misschien een goed idee.