Marioepol begroet zijn Bevrijder

Eén miljoen granaten wil de EU jaarlijks maken om de Rus te vernietigen. Het motto van de Kuifjesfiguur kapitein Haddock ‘duizend bommen en granaten!’ wordt meteen realiteit, maal duizend, want we gaan hier naar een wapenwedloop die kan overgaan in een Totaler Krieg. In dat geval zal er, zoals bij het vervaardigen van de mondmaskers in de Maggie-periode, overgegaan worden tot huisarbeid en zullen alle vrouwen en zelfs kinderhandjes worden ingezet bij de granaten-massaproductie. De lege oogkassen en stompjes ingevolge huiselijke ongevallen zullen we er dan bijnemen, het is voor de goede zaak. Maar waar ging deze oorlog ook weer over? De strijd tussen goed en kwaad, zegt VS-president Biden. Zijn collega Vladimir Poetin zegt net hetzelfde. Om en rond het slagveld woedt een minstens even hardnekkige propaganda-oorlog, het gevecht om de waarheid. Even ons geheugen opfrissen.

Coalitie van de wil

Mohammed Saïd al-Sahaf alias Comical Ali: ‘Geen Amerikanen in Bagdad!’

Tijdens de tweede Golfoorlog in 2003 belegerde een door de VS geleide Coalition of the Willing de Iraakse hoofdstad Bagdad. Oogmerk: dictator Saddam Hoessein gevangen nemen en een regimewissel forceren. Eén man haalde toen alle TV-journaals en zou de geschiedenis ingaan als Comical Ali: de Irakese minister van informatie Mohammed Saïd al-Sahaf, die bleef beweren dat er geen Amerikanen in de buurt waren, terwijl achter hem de tanks de hoofdstad binnen rolden. Algemene hilariteit.

Comical Ali was de eerste ‘minister van informatie’ die zijn woord durfde plaatsen tegenover het beeld achter hem. Dat is grotesk en stoutmoedig tegelijk. De grap van deze manifeste tegenstrijdigheid tussen woord en beeld, tussen ideologie en realiteit, verbergt een andere, minder grappig aspect van de tweede Golfoorlog: het door de geallieerden aangehouden (vals gebleken) gerucht dat Irak over massavernietigingswapens beschikte. Heel de Bush-administratie, van defensieminister Donald Rumsfeld tot minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, gebruikte deze leugen als een alibi om de oorlog aan de publieke opinie te verkopen. Analyses achteraf wezen de Britse premier Tony Blair aan als de bedenker.

Comical Ali was de eerste ‘minister van informatie’ die zijn woord durfde plaatsen tegenover het beeld achter hem. Dat is grotesk en stoutmoedig tegelijk.

Zowel de leugen omtrent de massavernietigingswapens, als het TV-optreden van Comical Ali kwamen me voor de geest toen we onlangs Vladimir Poetin een bezoek zagen brengen aan de door de Russen met de grond gelijk gemaakte stad Marioepol. Een handvol duidelijk daarvoor opgetrommelde bewoners begroet hem als een Messias. Buiten beeld roept een vrouwenstem dat het ‘allemaal leugens zijn, één grote show’. De begeleiders van Poetin kijken nerveus in het rond om te zien waar het geroep vandaan komt. Achteraf blijkt deze passage uit het Russische TV-journaal geknipt.

 ‘Alternative facts’

Natuurlijk was Poetins bezoek aan Marioepol een show, én een staaltje van Machiavellistisch cynisme. Ik verwijs onmiddellijk naar deze renaissancefilosoof, omdat hij in zijn handboek ‘Il Principe’ de politieke leugen als een valabel instrument aanwijst, en erbij zegt dat je vooral hard genoeg moet liegen.

In die zin is Poetin meer een leerling van Hitler/Goebbels dan van Stalin, die een meedogenloze tiran was, maar een slechte leugenaar. De leugen vereist intellect, tactisch inzicht, sluwheid, zin voor dosering en timing, en retorisch talent. Toch blijft er het risico op ontmaskering. Dan ontploft het schandaaltje en kunnen we ons even verkneukelen. Ook Blair moest ondervinden dat leugenaars vroeg of laat door de mand vallen. Om van Bill Clinton nog maar te zwijgen. Daarom was het tijd voor een update: van alternative truth – een loopje nemen met de waarheid- naar alternative facts, het ‘tonen’ van een nieuwe, parallelle realiteit.

De leugen vereist intellect, tactisch inzicht, sluwheid, zin voor dosering en timing, en retorisch talent. Toch blijft er het risico op ontmaskering. Dan ontploft het schandaaltje en kunnen we ons even verkneukelen.

Alternatieve feiten! En wij die dachten dat er maar één werkelijkheid was. Neen, zelfs de kwantumfysica zegt iets anders. Noteer dat ook de term ‘alternative facts’ een vondst is van het westers-democratische verlichtingsdenken. Meer bepaald kwam ze uit de mond van Kellyanne Conway, woordvoerster van Donald Trump toen ze in januari van 2017 vanwege de pers vervelende vragen kreeg omtrent opgeschroefde cijfers rond de opkomst van Trumps inhuldigingsceremonie. De woorden ‘alternative facts’ lijken een lapsus, maar dat zijn ze niet: ze wijzen op een verschuiving van de doordeweekse propaganda/leugen-om-bestwil naar het in scène zetten van een ‘alternatieve realiteit’ die, in het ideale geval, de oorspronkelijke realiteit compleet verdringt.

Het Kremlin en Poetin zijn echt te weinig subtiel om dat zelf te verzinnen: het zijn de westerse postmodernen die rond dat spel met parallelle realiteiten zelfs een compleet nieuw cultureel en artistiek paradigma creëerden. Het Westen – de verdediger van vrijheid en democratie- is daarom veel verder gevorderd in het opwerken van de leugen tot ‘alternatieve realiteit’ dan het Oosten, om de breuklijn nog eens geografisch te benoemen. Merk op dat de termen oost en west zelf relatief zijn, want als je ver genoeg oostwaarts gaat komt je terug in het westen uit, zoals Colombus en Magellaan aantoonden: de aarde is namelijk rond, al wordt ook dat door sommigen betwist.

Simulacres

Jean Baudrillard (1929-2007)

Het is de Franse filosoof Jean Baudrillard die deze transformatie, van leugen naar ‘alternatieve realiteit’, het eerst signaleerde. In ‘La guerre du Golfe n’a pas eu lieu’ (1991) stelt de titel al bij wijze van provocatie de kanteling vast: alles wat wij weten van de Golfoorlog, weten we van televisiebeelden, en dat geldt voor het grootste deel van onze visie op de wereld. Beelden liegen nooit. De media houden zich dan ook steeds minder bezig met de waarheid of het ontkennen ervan, maar met de constructie van een surrealiteit, alternatieve feiten die Baudrillard simulacres noemt.

Voor de machthebbers is deze ontologische knik een godsgeschenk. Waarom zou ze nog liegen, informatie achter houden, censureren? Het massaal kidnappen van Oekraïense kinderen en er Russische modelburgers van maken, bewijst hoe Poetin langzamerhand begrijpt wat postmoderniteit inhoudt. Namelijk spelen met de realiteit in plaats van met woorden, en daarvoor de media inschakelen. Wij vinden dat schandalig en willen de Russische president voor het oorlogstribunaal, terwijl het een simpele toepassing is van Machiavelli 3.0 (de eerste was die van Il Principe, de heerser/dictator, de tweede deze van de censuur en de desinformatie). Het omvolkingsproces dat in onze contreien wordt georganiseerd, is van dezelfde orde: als men de demografische realiteit zelf verandert, is indoctrinatie niet meer nodig.

Het massaal kidnappen van Oekraïense kinderen en er Russische modelburgers van maken, bewijst hoe Poetin langzamerhand begrijpt wat postmoderniteit inhoudt. Namelijk spelen met de realiteit in plaats van met woorden, en daarvoor de media inschakelen.

Effectief, de gedeporteerde kinderen zullen snel goede Russen worden en meevechten tegen de Oekraïense ‘neo-nazi’s’. Hun waarheid is hun werkelijkheid, namelijk dat het decadente Westen verdoemd is, en probeer maar eens het tegendeel te bewijzen. De Golfoorlog heeft niet plaats gevonden, en Marioepol is plat gebombardeerd door het Oekraïense leger zelf. Natuurlijk ontkent de westerse propaganda dat, so what? Daarom is het propaganda, een woord dat, grappig genoeg, stamt uit de katholieke geloofsleer, met name de in 1622 door Jezuïeten opgerichte Sacra Congregatio de Propaganda Fide.

Jean Baudrillard toonde aan hoe het beeld een nieuwe realiteit schept en de leugen naar de prehistorie verwijst. Vanaf dan kan ze ook niet meer ontmaskerd worden. De vrouw die tijdens het bezoek van Vladimir Poetin ‘Allemaal leugens en show!’ riep, heeft dringend heropvoeding nodig. Of neen, juister: ze lijdt aan hallucinaties en behoeft dringend medische hulp. Vladimir en Xi hebben heel wat bij te praten.

Vindt u deze column interessant, leerrijk, controversieel, of hebt u tenminste eens goed kunnen lachen? Dan is een donatie, hoe bescheiden ook, misschien een goed idee.

Advertentie