Een moeder die zich opwindt omdat haar zoon zijn huiswerk niet maakte? Ik zou haar een decoratie geven.

Orestes doodt zijn moeder Clytaemnestra  (Bernardino Mei, 1654 – Palazzo Salimbeni, Siena)

Vier maanden effectieve celstraf en een geldboete van 400 euro, dat krijgt een vrouw uit Evere opgelegd omdat ze haar 12-jarige zoon tijdens een huiselijk opstootje een tik had gegeven en een boek naar het hoofd had gegooid. Het ging over een niet gemaakte schooltaak, een buur had de trammelant gehoord en de politie gebeld.

Hoe zo’n bagatel voor de correctionele rechtbank komt, in plaats van bij een sociaal assistent of een bemiddelaar, dat is een mysterie op zich. Het gerecht kent duidelijk zijn prioriteiten. In datzelfde Brussel staan opgepakte relschoppers, straatcriminelen en drugdealers na een paar uur alweer op vrije voeten. Een recidivieke verkrachter van minderjarigen komt er van af met een voorwaardelijke straf. Maar een vrouw die haar zoon een tik geeft, daar moet gewis een voorbeeld bij gesteld worden!

Ze zit die 4 maanden niet uit wegens geen plek in de gevangenis, maar ze loopt als advocate toch mooi met een strafblad rond wegens ‘slagen en verwondingen met verzwarende omstandigheden’, en riskeert een schorsing er bovenop. De jongen krijgt één euro provisionele schadevergoeding (dank u mama) en verhuist naar een gesloten instelling. Wie wint er in godsnaam bij deze uitspraak?

De ‘pedagogische tik’: hoe en wat

Theo Francken: veel klop gekregen, maar blijft lachen (N-VA)

De context van deze zaak is heel specifiek, en we gaan hier niet eventjes snel voor rechter spelen. De vrouw stond er blijkbaar alleen voor, de tiener heeft een ADHD-stoornis. Maar de kwalificatie ‘pedagogische tik’ is hier eigenlijk zelfs niet op zijn plaats, want dat veronderstelt een pedagogisch oogmerk, een systeem van lijfstraffen, terwijl het potje hier gewoon overkookte, dat is toch duidelijk. Hoe zit dat nu wettelijk met die pedagogische tikken?

In mei 2021, in volle coronatijd, dienden drie CD&V-ers een wetsvoorstel in dat elke vorm van fysiek geweld, ook incidenteel, strafbaar zou maken. Theo Francken, pedagoog van opleiding, was not amused met het voorstel en schreef op zijn blog: ‘Ik heb flink wat pedagogische tikken en oortrekken gehad, en vaak meer dan terecht. Er is alvast niets van blijven hangen. En laat me duidelijk zijn, ik keur geweld op minderjarigen ondubbelzinnig af. Maar een pedagogische tik gelijk stellen aan kindermishandeling?!’

Lijfstraffen zien als toepassing van een opvoedkundig principe, dat is echt niet meer van deze tijd, je slaat zelfs geen beesten om je gezag te onderstrepen.

Daar heeft Theo een punt, maar het klopt niet helemaal. Het gaat over het verschil tussen een incident en een regime. En jawel, ik beken: ook ik heb mijn twee zonen wel eens een oorveeg gegeven, waarbij er zelfs spullen in het rond vlogen. Dat gebeurde in de hitte van het moment, uit onmacht en frustratie, en achteraf dacht ik dan ‘beter niet gedaan’. Helaas zijn puberzonen geen lieverdjes en speelt het Oedipuscomplex soms op, bron van alle cultuur. Hadden er kwaadaardige buren meegeluisterd dan liep ik nu misschien ook met een strafblad rond.

Soit, dat wetsvoorstel is er nooit doorgekomen, eigenlijk maar best. De term ‘pedagogische tik’ is misleidend, want een banale tik is niét pedagogisch maar impulsief. En als je er dagelijks krijgt, is het een systeem, dan is het mishandeling. Lijfstraffen zien als toepassing van een opvoedkundig principe, dat is echt niet meer van deze tijd, je slaat zelfs geen beesten om je gezag te onderstrepen. Als ik Theo soms bezig hoor, met zijn in kopstem overslaand betoog, dan ben ik zelfs niet zeker of hij al die tikken wel goed verteerd heeft.

Utopische denkbeelden

Jean-Jacques Rousseau: vader van de anti-autoritaire opvoeding, maar dumpte eigen kinderen in het weeshuis (Wiki)

Niet alles kan je in wetten gieten, dat is de illusie van de perfect maakbare samenleving. Kinderen zijn soms echt lastig, en zelfs bij de meest liefhebbende ouder slaan de stoppen wel eens door. Opvoeden is vallen en opstaan, fouten maken en ze proberen te herstellen, goed bedoeld amateurisme, ondanks de boeken van Dr. Spock en al wie na hem kwam.

Deze Dr. Spock, door de -68ers op handen gedragen, was zowat de peetvader van de moderne anti-autoritaire opvoeding, waarin gesteld wordt dat verbieden uit den boze is, en elke vorm van discipline funest. Op zijn beurt haalde Spock de mosterd bij de Franse verlichtingsfilosoof Jean-Jacques Rousseau (1712 – 1778), die in zijn ‘Émile, ou de l’Education’ pleit voor een vrije opvoeding, wars van alle maatschappelijke conventies en normen. Emile is een ‘kind van de natuur’, dat in compleet isolement, ver van de verdorven wereld, door zijn adoptievader Jean-Jacques wordt groot gebracht tot een sterke, mondige, autonome persoonlijkheid.

Heel het idee van de anti-autoritaire opvoeding is een romantisch hersenspinsel, dat na een lange omweg via de vrijheid-blijheid van ’68 zowaar in het woke-domein terecht kwam.

Dat was althans de theorie. Toen enthousiaste volgelingen van Rousseau de ideeën van ‘Émile’ in de praktijk omzetten, hun kinderen anti-autoritair opvoedden, het resultaat niet echt geslaagd vonden (‘onhandelbaar’, ‘bandeloos’, narcistisch’) en de filosoof daarover aanspraken, maakte die er zich vanaf door te stellen dat het allemaal niet zo letterlijk moest genomen worden. Er was nooit een echte Emile, het is een filosofische roman hé, mensen. J.J. Rousseau was een visionair denker én een fantast die zelf zijn kinderen gemakshalve naar het vondelingenhuis bracht. Waar hij naar eigen zeggen nadien wel spijt van had, en dus een breedvoerig werk over opvoeding schreef om iets goed te maken.

Zo schieten we natuurlijk niet op. Heel het idee van de anti-autoritaire opvoeding is een romantisch hersenspinsel, dat na een lange omweg via de vrijheid-blijheid van ’68 zowaar in het woke-domein terecht kwam. Het onbedorven kind van Rousseau kreeg finaal het etiket van slachtoffer toebedeeld, waardoor het onderwijs ook geen inspanning meer mocht vragen en de lat zo laag mogelijk werd gelegd. We kennen de gevolgen.

Utopische denkbeelden zijn ongezond, en misschien moet de pedagogiek als wetenschap zich wat bescheidener opstellen, minder totalitair. Ook in het onderwijs. Als ik zie met welke moed der wanhoop leerkrachten enige discipline en structuur in hun lessen proberen te leggen, in een warboel die professionele pedagogen decennia geleden al hebben veroorzaakt, dan lijkt het gezin de enige ruimte waarin discipline en structuur nog aan bod kunnen komen. Een moeder die zich kwaad maakt omdat haar zoon zijn huiswerk niet maakte? Ik zou haar een decoratie geven. Er zijn massa’s gezinnen in Brussel waar dat huiswerk nooit ter sprake komt en waar er ook nooit met een boek zal gegooid worden, wegens totaal afwezig. Behalve dan dat ene Boek. I rest my case, edelachtbare.

Vindt u deze column interessant, leerrijk, controversieel, of hebt u tenminste eens goed kunnen lachen? Dan is een donatie, hoe bescheiden ook, misschien een goed idee.