Een Grieks ‘neen’ zal de EU splijten, maar zal Europa misschien redden.

Het is opmerkelijk hoe crisissituaties tot out of-the box-denken kunnen leiden.

Want wat de Grieken vandaag met het mes van de Troika op de keel (de Europese Commissie, het Internationaal Monetair Fonds, en de Europese Centrale Bank) mogen doen –namelijk stemmen over de vraag ‘Blijven we in de EU of niet?’-, werd aan geen enkele andere EU-burger in het verleden gegund.

De Europese Unie is nooit een model van democratische besluitvorming geweest. Even ter opfrissing: in 2005 hadden de EU-bureaucraten een ‘grondwet’ in elkaar geflanst die zogezegd een ethisch charter moest voorstellen, maar die eigenlijk vooral het einde betekende van de nationale soevereiniteit. Een paard van Troje, want als dat feest doorging, kon een land nooit meer ingaan tegen de Europese regelgeving.

In twee landen werd over deze vitale machtsoverdracht een referendum georganiseerd, namelijk in Frankrijk en Nederland. In beide landen verwees een meerderheid van de stemmen de grondwet naar de papiermand. Ons werd niets gevraagd.

Probleempje dus. Om deze inconveniëntie op te lossen, zonder Frankrijk en Nederland eruit te bonjouren (Frexit en Nexit?), werd de grondwettekst gecopy-pasted in een ‘verdrag’, dat tussen de staten kon afgesloten worden zonder dat men de burger hoefde te raadplegen. Dat is het Verdrag van Lissabon geworden, ondertekend door de hele club in 2007.

Het was een regelrechte usurpatie én een gouden zet. Sindsdien mogen die lidstaten zoveel referenda houden als ze willen, de uitslag zal nooit mogen ingaan tegen wat Europa heeft bedisseld. Dat weet ook Wouter Van Besien (Groen), die op Vlaamse niveau referenda wil mogelijk maken: ze zullen alleen mogen gaan over de prijs van een tramrit, niet over essentiële of grondwettelijke kwesties,- zie mijn stukje van gisteren.

De Europese regelgeving wordt gebricoleerd door een schimmige bureaucratie die buiten beeld blijft. De Europese Commissie komt er dan mee naar buiten, en gebruikt het Europees parlement als stemmachine: de partijen die in de verschillende landen aan de macht zijn sturen uiteraard hun Europese parlementsleden aan.

Via deze carrousel is ook heel het financiële wangedrocht ontstaan, dat Griekenland toeliet om een vervalste boekhouding te voeren en begrotingscijfers te manipuleren. Daar is de kanker begonnen: bij de EU-megalomanie en de obsessie om de lidstaten in het gareel te laten lopen van een onzichtbare, onvatbare superbureaucratie.

Sindsdien is ook de macht van de grootbanken en het financieel consortium EC-IMF-ECB, beter bekend als de Troika, enorm toegenomen. De kredieten die tot vorige week door het IMF aan Griekenland werden toegekend, dienden vooral om de schulden aan de grootbanken te betalen. Terwijl er een soort Marshall-plan voor Griekenland nodig is, een project om de economische motor terug draaiend te krijgen. Een Marshall-plan dat, o ironie, ooit diende om Duitsland na WO II terug op de sporen te krijgen, met inbegrip van kwijtschelding van oorlogsschulden. Duitsland dus, dat vandaag het meest dwars ligt als het gaat over kredietlijnen.

Maar nu, eindelijk, kunnen de burgers van een lidstaat gewoon kiezen of ze dat EU-dictaat nog wel lusten. Laat, maar beter laat dan nooit. Spanje en Portugal zullen volgen: ook hier zal de financiële EU-wurggreep leiden tot een politiek louteringsproces, wellicht van links of extreem-links. Laten we het voortschrijdend inzicht noemen, want links is in het verleden altijd veel te vriendelijk geweest voor de Europese constructie, via een naïef en misgrepen internationalisme. Terwijl de Euroscepsis vooral van de rechterzijde kwam.

Maar of het nu Syriza of Wilders is: de vraag naar het herstel van de nationale soevereiniteit is legitiem en onontwijkbaar. Dit is waar democratie voor dient, een Grieks woord, by the way. Het volk moet beslissen, niemand anders. Op een zeker moment zullen de lidstaten politiek niet anders kunnen dan de cruciale vraag aan hun burgers voorleggen, ook al laat het ‘Verdrag van Lissabon’ dat eigenlijk niet toe.

De Griekse economie is misschien zo goed als bankroet, maar Europa is als politiek project al langer terminaal: minstens tien jaar al, sinds 2005, toen men de Franse en Nederlandse neen-stem negeerde.  Een Grieks ‘neen’ zal de EU splijten maar zal Europa misschien redden. Het culturele Europa dat niet in de klauwen zit van het financiële establishment, waarvoor ‘eenheid’ alleen meer controle betekent.

Er moet dus iets hersteld worden dat helemaal weg was: Venus is van haar schelp gevallen omwille van zoveel lelijkheid.  Vandaag gaat het over een terugkeer naar de Europese waarden die ons vanuit de oudheid, via de renaissance en de Verlichting, naar de moderniteit voerden. Daarin zit altijd een dosis aandacht voor het immateriële achter de cijfers, de kwaliteit achter de kwantiteit, schoonheid achter banaliteit, de generositeit achter de boekhoudersmoraal. En geef toe: de laatste maanden is Europa op haar lelijkst geweest, een hysterische oude tante die met haar handtas in het rond zwaait.

Dit kan beter, moet beter. Weg met de plutocratie van de ambtenaren, technocraten, potentaten, lobbyisten en sjacheraars.

Een neen aan de EU is een ja aan Europa.